سیاست‌گذاری دفاع آفندی چه قدر اهمیت دارد؟

جهت مقابله با نفوذ قدرت‌های مسلط، سیاستگذاری توسعه یگان‌های شکاری تاکتیکی، شناخت محیط ملی، بین‌المللی و تهدیدات پیش‌رو در عرصه هوایی، نقاط قوت، ضعف و فرصت‌های یگان‌های شکاری تاکتیکی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. محققان در پژوهشی با عنوان «آینده‌نگری راهبردی سیاستگذاری توسعه دفاع آفندی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ربع اول قرن بیست و یکم» آورده‌اند: سرعت عمل بالا، توان تخریب فوق‌العاده و قدرت تأثیرگذاری تبلیغاتی و روانی، استفاده از یگان‌های شکاری تاکتیکی را به یک الزام قدرت آفرین تبدیل کرده است.

این پژوهش که توسط علی ایمانی دانش آموخته دوره دکتری سیاستگذاری فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و کیومرث احمدی استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج انجام شده نشان می‌دهد، امروز ناوگان‌های نیروی دریایی نیز در خدمت قدرت هوایی و یگان‌های شکاری تاکتیکی هستند و ناوهای عظیم هواپیمابر در حقیقت تسهیل کننده این قدرت هوایی است.

حمله هوایی ناتو به یوگسلاوی سابق، حمله هوایی کشورهای ائتلاف با محوریت آمریکا به عراق و شکستی که اسراییل در جنگ هوایی علیه مصر در زمان جنگ سرد تحمیل کرد مثال‌هایی از اهمیت بکارگیری قدرت هوایی است. بنابراین کشورهای فاقد نیروی هوایی توسعه یافته و توانمند با چالش‌های عظیمی در عرصه امنیت ملی و حفظ استقلال و تمامیت ارضی خود مواجه هستند.

درنگ و غفلت در ساماندهی یگان‌های شکاری تاکتیکی توسعه یافته و توانمند، تحقق امنیت ملی را با چالش مواجه می‌کند و آغازی بر یک نوع غافلگیری راهبردی است. در حال حاضر، داشتن یگان شکاری تاکتیکی توانمند محیط ملی و بین المللی کشور را در راستای منافع ملی تغییر داده و تهدیدات امنیتی را رفع و زمینه را برای اتخاذ سیاست خارجی مطلوب فراهم می‌نماید.

اهمیت سیاستگذاری دفاع آفندی از آنجا ناشی می‌شود که طی یک دهه اخیر همواره بر توسعه پدافند هوایی تاکید شده است. محوریت این پژوهش بر این محور راهبردی است که تحقق دفاع هوایی پدافندی به منزله فراموشی دفاع آفندی و سیاست توسعه یگان‌های شکاری تاکتیکی نیست و لازم است تا ضمن تمرکز بر فضا و شرایط حال به شناختی و برآوردی درست از وضعیت و روندهای راهبردی ادواری و نوظهور آینده هم داشت.

روندها در واقع توصیفاتی از حرکت‌های اجتماعی، سیاسی، فناوری و… است که در طی زمان معنا می‌یابد. بر این اساس بعضی از نخبگان و سیاستگذاران دفاعی معتقدند نیروی هوایی مبتنی بر یگان‌های شکاری تاکتیکی توانمند و توسعه یافته ضریب امنیت ملی را افزایش می‌دهد و تهدیداتی را که متوجه استقلال، تمامیت ارضی و زیربناهای اقتصادی و صنعتی کشور است، به نحو ملموس کاهش می‌دهد.

از این رو تقویت بنیه دفاعی در راستای ایجاد بازدارندگی و اقدام لازم در صورت به فعلیت درآمدن این تهدیدات از جمله مسائل مهم و حیاتی پیش روی یگان‌های شکاری تاکتیکی نیروی هوایی است. تجربه هشت سال دفاع مقدس و جنگ‌های دو دهه اخیر، اهمیت قدرت هوایی، مخصوصاً یگان‌های شکاری تاکتیکی را عیان می‌کند.

به نظر می‌رسد وضعیت موجود قدرت هوایی جمهوری اسلامی با توجه به توسعه کمی و کیفی قدرت هوایی کشورهای همسایه که در قالب سیاست‌های رقابت و ستیز در مواجهه با جمهوری اسلامی، به نوعی تهدید بالقوه محسوب می‌شوند در حد مطلوب نیست، بنابراین تقویت بنیه دفاعی کشور در این حوزه امری ضروری به نظر می‌رسد، سیاست اجرایی توسعه کمی و کیفی یگان‌های شکاری تاکتیکی نهاجا در ابعاد نیروی انسانی، تجهیزات، مدیریت (سامانه فرماندهی) و ساختار سازمانی همواره در تقابل با تنگناها و تهدیدات محیط ملی صورت می‌گیرد.

بنابراین در جهت توسعه این یگان‌ها تدوین سیاست‌های مناسب و راهبردی الزامی است. جمهوری اسلامی در صورتی می‌تواند خود را در مواجهه با تهدیدات فزاینده قوی ببیند که با توسعه توانمندی یگان‌های شکاری تاکتیکی قدرت هوایی را فعال سازد. فتور و سستی در قدرت هوایی مخصوصا یگان‌های شکاری تاکتیکی زمینه‌ساز تهدیدات فزاینده خارجی و عملا آسیب‌پذیری امنیت ملی است.

اینکه تهدیدات و فرصت‌های محیط بین‌الملل و قوت‌ها و ضعف‌های محیط ملی (داخلی) چه تأثیری بر سیاستگذاری مبتنی بر توسعه توانمندی‌های یگان‌های شکاری تاکتیکی نیروی هوایی دارد خود مشکل اساسی است. کارکرد اصلی قدرت هوایی حفاظت از حریم هوایی کشور با اجرای رزم هوایی است. نفوذ در عمق سرزمین‌های دشمن، پشتیبانی از نیروهای سطحی، کسب برتری مطلق هوایی و بمباران مناطق عقب و پشتیبانی دشمن از کارکردهای مهم قدرت هوایی است.

حوزه‌های بکارگیری قدرت هوایی با تأکید بر یگان‌های شکاری تاکتیکی نیروی هوایی شامل آفند هوایی، پدافند هوایی، مراقبت، جمع‌آوری اطلاعات و جنگ الکترونیک قدرت هوایی در زمان صلح به اعمال بازدارندگی، پاسداری و مراقبت از آسمان کشور، جلوگیری از تجاوز بیگانگان و شناسایی و کنترل اشیاء پرنده ناشناس می‌شود.

قدرت هوایی در زمان جنگ به عملیاتی از قبیل انهدام، مشاهده و مراقبت، نفوذ، فریب، جداسازی و ممانعت اقدام می‌کند. برای درک رویکرد دفاع آفندی در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران ساختار سازمانی نیروی هوایی ایران و آمایش پایگاهی آن اهمیت دارد. بنابراین تاریخ و روند ایجاد این ساختار سازمانی و تجهیزات و ابنیه پایگاهی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

طراحی و سازماندهی یگان‌های شکاری تاکتیکی نیروی هوایی در دوران رژیم پهلوی دوم و در چارچوب مناسبات امنیتی جنگ سرد با الگوی غربی و با توجه به تجربیات جنگ‌های دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی صورت‌بندی شد. تجهیزات، الگوی آموزش نیروی انسانی، مدیریت و سازماندهی کاملا غربی بود. سیاست‌های دفاعی رشد و توسعه (so) یعنی بهره‌گیری از فرصت‌ها با استفاده از نقاط قوت داخلی به منظور رشد و ارتقاء وضعیت یگان‌های شکاری تاکتیکی نیروی هوایی، سیاست دفاعی بهینه در پژوهش حاضر است. مهمترین سیاست‌های اجرایی توسعه یگان‌های شکاری و تاکتیکی نیروی هوایی به ترتیب اولویت در حوزه نیروی انسانی، تجهیزات، فرماندهی و کنترل و تاسیسات است.

این پژوهش در فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع:ایسنا