انحصار به بهانه حمایت از تولیدات داخلی!

به گزارش ایسنا، در یک دهه گذشته بحث حمایت از تولید داخلی برای ایجاد رونق اقتصادی و اشتغال مدنظر مسئولان کشور قرار گرفته است، مسئولان امر همواره مردم را به خرید کالای داخلی دعوت می‌کردند تا از این طریق بازار اجناس داخلی در کشور رونق بگیرد و کارخانجات بتوانند در این بازار پرتلاطم جهانی تولیدات خود را به‌فروش برسانند.

حقوق شهروندی اقتضا می‌کند که افراد بتوانند کالای باکیفیت را در بازار خریداری کنند، اما متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد یک نوع انحصار در تولید برخی محصولات در کشور هستیم، این نوع محصولات پس از انحصار کامل در ایران با افزایش قیمت چشمگیر و افت کیفیت مواجه شدند.

یکی از فاکتورهای رقابت و ماندن در بازارهای جهانی ارتقای کیفیت محصول و ارائه آن با قیمت متعادل است، اگر تولیدکننده‌ای چنین فاکتورهایی را نداشته باشد، توان رقابت در بازارهای جهانی را از دست می‌دهند و به سرعت حذف می‌شود، بنابراین انحصار در تولید برخی از محصولات در ایران مانند خودرو و لوازم خانگی موجب شد که مردم بالاجبار از این کالاها برای رفع نیاز خود خریداری کنند، اما متاسفانه کیفیت این محصولات در این سال‌ها افزایش چندانی نداشت و قیمت آن‌ها نیز در حال افزایش است.

تا زمانی که تولیدکنندگان داخلی مبنای خود را افزایش کیفیت محصولات تولیدی قرار ندهند، قطعا مصرف‌کنندگان نیز تمایل چندانی به خرید این کالاها از خود نشان نمی‌دهند، مردم ترجیح می‌دهند بهای بیش‌تری را بپردازند و کالای باکیفیت‌تری را خریداری کنند، این مسئله در لوازم خانگی و خودرو بیش‌تر از سایر تولیدات است، زیرا به‌ندرت اتفاق می‌افتد که افراد اقدام به تعویض خودرو یا لوازم خانگی در مدت زمان کوتاه کنند.

به‌نظر می‌رسد نباید با ایجاد انحصار در تولید محصولات، مردم را اجبار به خرید کالای بی‌کیفیت و با قیمت بالا کنیم، بلکه ایجاد فضای رقابت در تولید مزایای بسیاری برای اقتصاد جامعه دارد و موجب پیشرفت و توسعه در صنایع نیز می‌شود.

انحصار کامل در تولید معضل ایجاد می‌کند

بهمن قدمی دمابی، مدرس علوم اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد با اشاره به اینکه در علوم اقتصاد، بازار محلی است که در آن اعضا ( تقاضاکنندگان و عرضه‌کنندگان) با یکدیگر در ارتباط و تعامل هستند، اظهار کرد: بازار می‌تواند فیزیکی و یا بر بستر فضای مجازی باشد، معمولا نوع بازار تعیین می‌کند که چه نوع کالایی تولید و چه محصولی با چه کیفیتی و چه قیمتی عرضه شود.

وی افزود: بازار به چهار دسته بازار رقابت کامل، بازار انحصاری، بازار انحصار چند جانبه و بازار انحصار کامل تقسیم‌بندی می‌شود، تجربه‌های اقتصادهای موفق نشان داده است که هر اندازه بازار به سمت رقابتی شدن پیش برود کیفیت کالا و خدمات نیز بالاتر می‌رود، همچنین قیمت محصول تولیدی نیز کاهش پیدا می‌کند، اما در انحصار کامل این مسئله کاملا عکس است.

قدمی با اشاره به اینکه در بازار رقابت کامل ورود و خروج بنگاه‌های اقتصادی برای امر تولید آسان و ممکن است، عنوان کرد: بازار رقابت کامل دارای چند ویژگی خاص است، در بازار رقابتی محصول به‌جای قیمت‌گذار بودن قیمت‌پذیر است، در این بازار عموما کالا همگن و تعداد زیادی از اعضا در حال فعالیت هستند.

مدرس علوم اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: در بازار رقابتی افراد حق انتخاب محصول را دارند، اما در بازار انحصاری افراد حق انتخاب زیادی برای محصول و خدمات ندارند، آرایشگاه مردانه یک نمونه بازار رقابتی است که در این بازار تعداد اعضای بالایی فعالیت دارند و مشتری نیز به تعداد کافی وجود دارد.

وی با بیان اینکه بازار خودرو، شرکت توانیر، شرکت دخانیات از جمله بازارهای انحصاری در کشور ایران است، خاطرنشان کرد: عامل اصلی انحصار کامل، موانعی است که برای ورود به بازار ایجاد می‌شود، بازار خودرو در ایران انحصاری است و هیچ تولیدکننده عمده‌ای از سراسر جهان نمی‌تواند وارد این بازار شود.

قدمی افزود: اما در برخی مواقع انحصار اجتناب‌ناپذیر است، مثلا به‌علت شرایط آب و هوایی و جغرافیایی امکان تولید برخی محصولات مانند الماس، خرما و … وجود ندارد، بنابراین این نوع انحصار در تولید پذیرفته می‌شود، نوع دیگر انحصار مربوط به قوانین تولید مانند قانون کپی- رایت است و در آخر نوعی انحصار وجود دارد که در آن سرمایه‌گذار ( شرکت برق) هزینه بالایی را برای تولید متقبل شده و انحصار محصول را به دست گرفته است.

مدرس علوم اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد با تاکید بر اینکه برخی انحصارهای کامل در تولید، معضل ایجاد می‌کنند، یادآور شد: معمولا دولت‌ها با اهداف خیرخواهانه در برخی محصولات مانند خودرو انحصار ایجاد می‌کنند، اگر ضوابط در این انحصار مراعات نشود موجب تن‌پروری و تنبلی تولیدکننده می‌شود.

وی ادامه داد: سنگ‌بنای خودروسازان در ایران بر مبنای رقابت جهانی نبود و تنها برای فعالیت در محدوده جغرافیایی کشور تعریف شده بود، بنابراین کیفیت محصولات تولیدی این شرکت‌ها قابل مقایسه با خودروسازان مطرح در جهان نیست، در انحصار کامل تولیدکننده توان تامین نیازهای کشور را نیز ندارد.

قدمی با اشاره به اینکه در انحصار کامل در تولید، کیفیت کالا کاهش و قیمت بالا می‌رود، گفت: در این نوع بازار مقدار تولید کاهش پیدا می‌کند، نمونه بارز بازار انحصار کامل در ایران تولید خودرو است که در طول چهار دهه گذشته تغییر چندانی در تولید نداشته است.

مدرس علوم اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: در حال حاضر خودروسازان مطرح جهان برای ماندن در فضای رقابت در تلاش برای ارتقای کیفیت خودرو و کاهش قیمت محصول تولیدی خود هستند، زیرا اگر این کار را انجام ندهند از بازار حذف می‌شوند، اقتصاد تعارف‌پذیر نیست و تولیدکننده ناتوان از بازار حذف می‌شود.

وی با بیان اینکه در بازارهای انحصار کامل سودهی بسیار بالا است، تصریح کرد: بنابراین بنگاه‌های انحصاری تمایل دارند وارد بازار انحصاری شوند، عمدتا دولت‌ها تحت فشار این بنگاه‌های بزرگ هستند و اجازه تغییر در این بازار را نمی‌دهند، انحصار موجب شکل‌گیری رانت و فساد نیز می‌شود.

قدمی با تاکید بر اینکه حمایت بلندمدت از تولیدکنندگان باعث فساد می‌شود، بیان کرد: دولت باید در یک بازه زمانی مشخص از تولیدکننده حمایت کند تا این تولیدکننده بتواند روی پای خود بایستد و سرپا شود، در بازار انحصاری دولت هزینه‌های بالایی را متحمل می‌شود اما نیاز داخل تامین نمی‌شود.

مدرس علوم اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: بازار انحصار کامل به تولید، اقتصاد، مصرف‌کننده، محیط‌زیست ضربه می‌زند، در بازار رقابت کامل اگر کالا از کیفیت کامل برخودار نباشد حذف می‌شود، در بازار رقابتی شرکت‌هایی که محصول با کیفیت تولید می‌کنند می‌توانند انحصار محصول را به دست بگیرند، این شرکت‌ها در فضای رقابتی رشد کرده‌اند و اگر کیفیت محصولشان کاهش پیدا کنند از بازار حذف می‌شوند.

در تحریم رقابت معنا ندارد

محمدکاظم منزوی معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری در خصوص انحصار در تولید برخی از محصولات در کشور مانند لوازم خانگی و خودرو، اظهار کرد: هیچ‌ بخشنامه‌ای برای منع واردات لوازم خانگی در کشور وجود ندارد و در حال حاضر برندهای مشهور در بازار وجود دارد.

وی افزود: باتوجه به افزایش قیمت ارز، واردات این محصولات مقرون به‌صرفه نیست، اما در حال حاضر یک مقدار از قطعات مورد نیاز تولید لوازم خانگی در کشور وارداتی است، اما ۸۰ درصد تولید لوازم خانگی در کشور انجام می‌شود.

منزوی با اشاره به اینکه در فضای تحریم رقابت معنا ندارد، گفت: پس از اعمال تحریم‌ها علیه ایران، شرکت‌های تولیدکننده خارجی مانند کره از ایران خارج شدند، بازار لوازم خانگی به علت مشکلات واردات دارای عطش است و ما از تولید عقب ماندیم.

معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه در بحث تولید لوازم خانگی ارزش افزوده و اشتغال برای کشور اهمیت بالایی دارد، عنوان کرد: با شرکت‌های بزرگ تولید لوازم خانگی مراوده داریم اما محصول نهایی باید در کشور تولید شود.

وی ادامه داد: چند واحد تولید لوازم خانگی در کشور احیا شد و شاهد رشد بسیار خوبی در بحث تولید لوازم خانگی بودیم.

منزوی در ادامه با بیان اینکه در بازار خودرو نیازمند تولید فناوری هستیم، گفت: باید فناوری تولید خودرو در کشور بومی‌سازی شود، شاهد بودیم که با خروج چند کشور خودروسازی بزرگ از کشور، تولید حدود ۱۵ خودرو در کشور متوقف شد، این مسئله نشان‌دهنده وابستگی صنعت خودرو به خارج از کشور برای تولید برخی خودروها است.

معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری افزود: قرار بود با همکاری دست‌اندرکاران چند کار جهادی برای تحول در صنعت خودرو انجام شود، اما این کار به کندی در حال انجام است، اخیرا چند کار خوب در این حوزه انجام شد اما اطلاع‌رسانی دقیقی صورت نگرفت.

وی با اشاره به اینکه به واسطه تحریم از فناوری‌های روز جهان در بحث خودروسازی محروم هستیم، خاطرنشان کرد: باید انحصار خودرو شکسته شود و به سمت دانش فنی و تکنولوژی در این حوزه حرکت کنیم، متاسفانه تحریم‌های چند سال اخیر فشار زیادی را به تولیدکنندگان وارد کرد و با مشکلات جدی در بحث واردات مواداولیه مواجه شدیم.

منزوی با تاکید بر اینکه وزیر صمت به‌دنبال شکستن انحصار خودرو است، تصریح کرد: طرحی به مجلس برای واردات خودرو ارسال شد که به‌علت کمبود ارز، بانک مرکزی با آن مخالفت کرد، اما در تولید لوازم خانگی مشکل چندانی نداریم.

منبع:ایسنا